Bà con mình chắc hẳn không còn xa lạ với bệnh đốm nâu trên lúa – một trong những loại bệnh hại âm thầm nhưng dai dẳng. Vấn đề là, nhiều bà con vẫn chủ quan vì nghĩ rằng lúa bị đốm nâu không nguy hiểm như đạo ôn hay rầy nâu. Nhưng thực tế, chỉ một đợt phát bệnh đúng thời điểm trổ đòng là đủ khiến cả ruộng lúa cháy lá, giảm đến 30% năng suất mùa vụ, hạt lúa lép và nhẹ. Từ đó ảnh hưởng nặng nề đến hiệu quả kinh tế.
Vậy phải làm sao để nhận diện sớm, xử lý đúng cách và bảo vệ ruộng lúa trước khi quá muộn? Trong bài viết này, Tây Đô JSC sẽ cùng bà con tìm hiểu sâu hơn để có hướng xử lý kịp thời và hiệu quả nhất tình trạng đốm nâu trên lúa.
Nguyên nhân gây bệnh đốm nâu trên lúa
Trước tiên, bà con cần hiểu rõ về tác nhân gây bệnh đốm nâu trên lúa để có cách phòng ngừa hiệu quả.
Bệnh đốm nâu do một loại nấm có tên khoa học là Cochliobolus miyabeanus (trước đây gọi là Helminthosporium oryzae). Ngoài ra, nhiều tài liệu còn ghi nhận một biến thể khác là Bipolaris oryzae cũng có khả năng gây bệnh tương tự.
Loại nấm này “ưa” môi trường nóng ẩm – nghĩa là khi thời tiết oi bức, mưa nắng xen kẽ, độ ẩm cao nhưng lại thiếu ánh nắng thì đó là lúc nấm sinh sôi mạnh nhất. Đặc biệt, nếu đất ruộng nghèo dinh dưỡng, thiếu Kali, nhiễm phèn, mặn hoặc ngộ độc hữu cơ, thì khả năng lúa mắc bệnh lại càng cao.
Biểu hiện của bệnh lúa bị đốm nâu
Bệnh đốm nâu trên lúa sẽ có biểu hiện ở trên là và trên hạt. Bệnh thường phát triển mạnh từ giai đoạn lúa tượng đòng cho đến trổ chín. Khi bà con mình đi thăm đồng, hãy để ý những dấu hiệu sau:
- Trên lá: Ban đầu là những chấm nâu nhạt rất nhỏ, sau đó lan rộng thành vết đốm tròn hoặc bầu dục, có đường viền sẫm màu. Nếu không xử lý kịp, vết bệnh lan ra toàn bộ phiến lá, làm lá cháy khô như bị “đốt”. Nhiều bà con cứ tưởng cháy nắng, nhưng thật ra đó là do nấm bệnh tấn công!
- Trên hạt: Khi bệnh nặng, nấm có thể tấn công cả hạt lúa. Hạt sẽ xuất hiện đốm nâu – đen, gây nên tình trạng lem lép, lép lửng hoặc hạt bị “đốm trứng cút”, khiến năng suất lúa giảm mạnh.
Lưu ý, bệnh đốm nâu trên lúa không chỉ xuất hiện ở giai đoạn lớn mà còn có thể gây hại ngay từ lúc hạt giống đang nảy mầm. Nếu bà con thấy rễ mầm bị thối đen, cây con phát triển dị dạng thì đó cũng là biểu hiện bệnh lúa bị đốm nâu.
Những hậu quả mà bệnh đốm nâu gây ra
Bệnh đốm nâu trên lúa tuy không làm chết cả ruộng như đạo ôn, nhưng lại âm thầm gây thiệt hại nặng nề.
- Lá bị tổn thương: Khi bệnh lan rộng, lá lúa mất khả năng quang hợp. Đặc biệt là 3 lá đòng, nếu bị đốm nâu tấn công thì quá trình làm hạt, vào gạo bị ảnh hưởng trực tiếp.
- Năng suất giảm mạnh: Cây bị yếu, làm đòng không tốt, hạt lép lửng hoặc lem lép… khiến sản lượng giảm đến 20 – 30%, thậm chí có vụ thất bại hoàn toàn.
- Chất lượng gạo suy giảm: Dù gặt được nhưng hạt gạo không đầy đặn, bị nứt, ngắn và kém bóng. Giá bán từ đó cũng bị ảnh hưởng, thiệt hại kép cho bà con.
Biện pháp canh tác giúp quản lý bệnh đốm nâu hiệu quả
Tây Đô JSC xin chia sẻ cùng bà con một số biện pháp quản lý bệnh đốm nâu theo hướng canh tác tổng hợp, bền vững và hiệu quả lâu dài:
Chọn giống sạch bệnh, có nguồn gốc uy tín
Hiện nay chưa có giống nào kháng hoàn toàn bệnh đốm nâu, nhưng chọn giống tốt là bước đầu tiên để hạn chế rủi ro. Bà con nên chọn giống lúa thuần đến từ các đơn vị sản xuất giống uy tín.
Tuyệt đối không dùng thóc thịt từ vụ trước (nhất là những ruộng từng bị bệnh) để làm giống, vì trong đó có thể tồn dư nấm bệnh.
Xử lý giống trước khi gieo
Trước khi ngâm ủ, bà con cần xử lý giống để tiêu diệt mầm nấm trên vỏ hạt. Có thể sử dụng các loại thuốc diệt nấm chứa hợp chất benzimidazole hoặc sử dụng nấm đối kháng Trichoderma để an toàn hơn.
Ngoài ra, nên quạt sạch, loại bỏ hạt lép, hạt lửng trước khi gieo để cây lúa khỏe mạnh ngay từ đầu vụ.
> Tham khảo thêm: Cách ngâm ủ giống trước khi gieo – Tây Đô JSC
Gieo sạ đúng thời vụ, mật độ vừa phải
Tây Đô JSC luôn khuyến cáo bà con nên gieo sạ theo đúng lịch thời vụ của địa phương. Tránh sạ sớm hoặc trễ vì dễ gặp điều kiện thời tiết bất lợi khiến nấm phát triển.
Ngoài ra, gieo sạ mật độ vừa phải (khoảng 100 – 120 kg/ha) giúp cây lúa có đủ không gian phát triển, thoáng khí và ít sâu bệnh hơn.
Cải tạo đất và phục hồi nền đất bạc màu
Ruộng đất bị nhiễm phèn, mặn, hay ngộ độc hữu cơ là “thiên đường” của nấm bệnh. Bà con nên bón vôi, sử dụng các sản phẩm cải tạo đất, bổ sung trung – vi lượng để tăng sức đề kháng cho cây.
Tây Đô JSC gợi ý bà con sử dụng các sản phẩm sinh học như:
- Sản phẩm cải tạo pH đất: Giúp trung hòa axit, bổ sung hệ vi sinh có lợi.
- Sử dụng Kira – Phân hủy rơm rạ nhanh: Chỉ sau 5 ngày, rơm rạ được phân giải, trả lại phân hữu cơ cho đất, hạn chế hiện tượng ngộ độc hữu cơ và nấm bệnh.
Quản lý dinh dưỡng hợp lý
Bón phân cân đối là yếu tố quan trọng để cây khỏe, kháng bệnh tốt. Bà con mình cần:
- Giảm đạm, tăng kali vào giai đoạn trổ – làm đòng.
- Bổ sung canxi, magie, silic và trung vi lượng để giúp cây cứng cáp, tăng sức đề kháng.
Tây Đô JSC hiện cung cấp nhiều dòng sản phẩm phân bón chuyên dùng cho giai đoạn này – bà con có thể liên hệ để được tư vấn cụ thể.
Hoặc tham khảo thêm các sản phẩm dùng cho cây lúa tại ĐÂY.
Phun thuốc đặc trị khi cần thiết
Khi phát hiện bệnh đốm nâu ở giai đoạn đầu, bà con có thể sử dụng một số loại thuốc đặc trị như Master Plus 225SC, Masterone 26SC Tado Doctor, … .
Lưu ý, nên phun thuốc vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát, tuân thủ nguyên tắc 4 đúng: đúng thuốc, đúng liều, đúng lúc và đúng cách để đạt hiệu quả cao nhất.
Tham khảo chi tiết thông tin sản phẩm tại đây:
Tổng kết
Bệnh đốm nâu trên lúa không còn xa lạ, nhưng nếu bà con mình chủ quan, hậu quả để lại sẽ rất đáng tiếc. Nhớ nhé, nguyên nhân chính vẫn là nấm bệnh xuất hiện trong điều kiện đất yếu, thiếu dinh dưỡng và thời tiết bất lợi.
Vậy nên, hãy bắt đầu từ việc chọn giống chất lượng, cải tạo đất bằng phân hữu cơ, vi sinh và duy trì thói quen thăm đồng thường xuyên. Có như vậy, bà con mới yên tâm về một vụ mùa bội thu.
Tây Đô JSC luôn đồng hành cùng bà con trên từng thửa ruộng, từng mùa vụ. Mọi thắc mắc, bà con đừng ngần ngại hỏi, Tây Đô JSC luôn sẵn sàng hỗ trợ hết lòng.
Một số bệnh hại trên lúa bà con cần biết:
> Bệnh lép vàng vi khuẩn – Tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa
> Bệnh đạo ôn cổ bông lúa – Nguyên nhân & Cách phòng trừ
> Bệnh tuyến trùng hại lúa – Tây Đô JSC